Het Kroondomein heeft een rijke geschiedenis van intensief grondgebruik tot verschillende beheervormen waardoor het landschap een grote ontwikkeling heeft doorgemaakt. Het gebied is dan ook een zeer gevarieerd, cultuurhistorisch gebied. Het Kroondomein bestaat uit de Koninklijke Houtvesterij Het Kroondomein met daarin gelegen Paleis het Loo waar de koninklijke familie verblijft. Vanaf 1684 is dit gebied in bezit van de koninklijke familie. De cultuurhistorie in het landschap is echter al veel ouder. Kom hier meer de weten over de beheerders,elementen, eigenaren en landbouw/bosbouw
Hakhoutbos bestaat, in tegenstelling tot malebos, uit eiken. Hakhoutbossen bestonden al vanaf het begin van de jaartelling. Eiken werden omgezaagd voor bijvoorbeeld brandhout, en in latere tijden voor de leerlooierijen. De eiken liepen weer uit waardoor er meerdere stammen vanuit één stobbe groeide. Periodiek omzagen van de eiken zorgde ervoor dat dezelfde eiken honderden jaren gebruikt konden worden. Doordat eikenschors niet meer gebruikt wordt in leerlooierijen is de functie van eikenhakhout grotendeels verdwenen. De eiken zijn jarenlang niet omgezaagd waardoor als deze nu worden afgezaagd, de stobbe doodgaat. Eikenhakhoutbossen zijn tegenwoordig vooral aangewezen als bosreservaat en zijn van groot belang voor de biodiversiteit.
Vanaf ongeveer 600 werd ijzererts gewonnen in het Loo om ijzeren voorwerpen van te maken. IJzererts werd gehaald uit klapperstenen die veel aanwezig zijn in stuwwallen. De klapperstenen werden verhit waardoor het ijzer smolt en gescheiden kon worden.
Schapendriften zijn belangrijke verbindingen tussen de schaapskooien en heide. De wegen van schapendriften bestonden uit een pad met twee houtwallen, bermen of essen aan de zijkanten om te voorkomen dat de dieren op bouwland of in het bewoonde gebied terecht kwamen.
Houtwallen zijn aarden wallen met daarop houtige beplanting. Houtwallen dienden tot de uitvinding van prikkeldraad als veekering en perceelscheiding. Ook hielden houtwallen wild buiten de akkers en weilanden. Veel houtwallen zijn nog bewaard gebleven, alleen niet meer in de historische functie. Tegenwoordig zijn houtwallen vooral waardevol voor de biodiversiteit.
Een potstal is een stal waar vee (voornamelijk schapen) in de nacht stonden. Mest werd opgehoopt in de stal en vermengd met heideplaggen en bosstrooisel. Dit voedselrijke mengsel werd in het najaar over de akkers verspreid om gewassen te kunnen telen.
Enken/essen zijn bolvormige, gemeenschappelijke akkercomplexen die zich rondom dorpen of gehuchten bevinden. Vanaf 1200 zijn deze gronden honderden jaren lang bemest met een mening van schapenmest, heideplaggen en strooisel waardoor deze een bolvormig karakter kregen. Daarnaast waren deze essen/enken relatief voedselrijk door de bemesting en lagen veilig voor overstromingen. Toen eind 1800 de kunstmest zijn intrede deed in Nederland verdween deze oude vorm van landbouw. De enken/essen zijn nog goed zichtbaar in het landschap rond onder andere Gortel en Niersen.
Hallehuisboerderijen waren rietgedekte boerderijen waar dieren en mens onder één dak leefde. Aan de voorkant was de leefruimte met bedsteden, de achterkant was voor het vee.
Het maalschap werden beheerd door de maalmannen. Dit waren personen, en in sommige gevallen organisaties die eigenaar waren van een aandeel. Dit kon bestaan uit beukenbos, maar ook uit eikenhakhout en heidevelden.
Het intensieve gebruik van de heide had gevolgen voor met name het westelijke en noordelijke deel van de Veluwe, waar veel arme dekzandgronden liggen. Na het plaggen groeide de heide niet terug. Ook de schapendriften kwamen open te liggen omdat er dagelijks honderden schapen langs kwamen. De wind kreeg hierdoor vrij spel op de kale zandgronden en het zand begon te stuiven. Zo ontstonden er complete zandwoestijnen, die complete akkers, weidegronden en buurtschappen onder het zand lieten verdwijnen.
Malebossen zijn bossen die bestaan uit grillige beuken. Dit type bos werd beheerd door maalmannen welke ieder een aandeel hadden in het bos. Uit het bos werden alleen de rechte beuken gekapt en gebruikt, waardoor de grillige, ‘dansende’ beuken bleven staan. Deze bomen zijn nu terug te zien in het bos wat zorgt voor dit prachtige beeld.
Wildakkers zijn kleine akkers in het bos of in de heide. Deze akkers hebben de functie om het wild te lokken met de verschillende gewassoorten die er groeien. Dit zijn voedselrijke plekken voor het wild in een relatief voedselarme omgeving.
Rond 1600, tegelijk met het ontstaan van de hessenwegen, legde de toenmalige koning wegen aan voor de jacht. Het doel was om met deze wegen op één dag het Loo rondgaan en te kunnen jagen. De koningswegen zijn nog aanwezig in het gebied, vaak zijn dit de hoofd(zand)wegen door het Loo.
Een voerkelder was, anders dan de naam doet vermoeden, een bovengrondse opslag voor voer. Het voer diende als lokmiddel voor de jacht.
Watermolens zijn langs de sprengen gesitueerd waardoor deze werden aangedreven. In de molens werden allerlei voedsel en gebruiksvoorwerpen vermalen en gezaagd. Onder andere graan dat tot meel werd gemalen en boomstammen die werden gezaagd voor constructiehout.
In de tijd van de potstallen werden heideplaggen afgestoken om de mest te vermengen met het plagsel. Wanneer dit veel te intensief gebeurde, kwam het gele zand in grote stukken aan de oppervlakte. Zo groot, dat het zand kon gaan stuiven met de wind. Dit vormde een gevaar voor aanliggende dorpen. Kootwijk, wat net buiten het gebied ligt, is bijvoorbeeld geheel ondergestoven. Om de dorpen te beschermen plantte men grove dennen aan op de grote zandvlaktes. Deze dennen hielden het zand vast, maar worgde ook voor het verdwijnen van de zandverstuivingen. Tegenwoordig worden zandverstuivingen in kleine oppervlaktes weer herstelt.
De ruetbron is een gegraven leemkuil om leem uit te halen voor de bouw van huizen en kastelen. Bijzonder aan de ruetbron is dat hier rond 1700 water uitgehaald werd door middel van leidingen om de fonteinen in de tuinen van het Loo van water te voorzien. Deze bron kon de fonteinen van de benodigde hoogte van water voorzien, in tegenstelling tot andere bronnen in de buurt.
Vanaf omstreeks 1500 werden leemkuilen gegraven op plekken waar veel leem vlak onder het aardoppervlak zit. Leem is aanwezig op de Veluwe vanwege het opstuwen van de bodem door landijs in de voorlaatste ijstijd. Zand werd fijngemalen door het zware landijs waardoor leem ontstond. Het leem werd gewonnen en gebakken tot stenen voor de bouw van huizen en kastelen. Een voorbeeld van een leemkuil is het Cannenburchergat, die werd gegraven om leem te winnen voor de bouw van kasteel Cannenburch in Vaassen.
Doelebomen zijn bomen die in de tijd van hessenwegen een markant punt in het landschap weergeven of een grens aangeven. Hierdoor wisten de handelaren waar ze heen moesten om hun eindpunt te bereiken.
Hessenwegen zijn vanaf ongeveer 1600 handelsroutes tussen belangrijke Hanzesteden. In die tijd ging men met paard en wagen over de zandwegen om handel te drijven, als alternatief op scheepvaart. In het Loo bevinden zich drie hessenwegen.
Sprengkoppen zijn gegraven bronnen op plekken waar kwelwater dichtbij het oppervlak komt. Door hier een gat te graven komt het water aan het oppervlak en stroomt het naar beneden, en ontstaat een spreng (beek). Deze sprengen werden vastgelegd door middel van beschoeiing en konden onder andere watermolens laten draaien.
Willem III heeft in 1684 Het Oude Loo gekocht als jachthuis voor zijn jagermeestersschap over de Veluwe wat hij in 1675 verkregen had van de Staten van Gelderland. Willem III was gefascineerd door de jacht en heeft deze bezigheid geïntroduceerd in zijn koninkrijk in Engeland en Nederland. Snel na de aankoop begon Willem III aan de bouw van het huidige Paleis Het Loo. Nadat Willem III de koning van Engeland was geworden breidde hij Paleis Het Loo uit met paviljoens in 1692 en 1693. Tien jaar na deze verbouwing stierf hij door een val van zijn paard tijdens de jacht op 8 maart 1702.
Erfde de bezittingen van zijn vader, waaronder Het Loo. In 1734 verbleef hij regelmatig op Het Loo, liet herstelwerkzaamheden uitvoeren in de tuin en bouwde een jachtequipage. In 1751 overleed Willem IV aan een slopende ziekte op veertig jarige leeftijd.
Tijdens het overlijden van zijn vader in 1751 was Willem V vier jaar oud. Toen hij meerderjarig werd in 1766 besteeg hij de troon en begon met uitbreidingen van Het Loo. Deze uitbreidingen zorgde dat alle losse eigendommen in de omgeving met elkaar verbonden raakten. In 1766 zaaide Willem V grote oppervlakten beukenbos. Dit bos is nu in verval geraakt, maar de beuken staan er nog altijd. In 1771 kocht hij het Hof te Uddel inclusief een vierendeel hout in het aangrenzende Meerveldenbos. Willem V vluchtte in de winter 1794-1795 naar Engeland om te ontkomen aan het Franse volksleger, De Bataafse Republiek was een feit en confisqueerde alle Oranje bezittingen.
Brandsingels – en lanen zijn lanen die bestaan uit beuken of berken. Deze zijn aangeplant om, wanneer er brand uitbreekt in het bos, bosbrand te onderbreken. Berken branden heel langzaam waardoor het vuur niet snel verder gaat. Beukenlanen hebben door schaduwwerking weinig tot geen zonlicht op de bodem waardoor er weinig vegetatie groeit. Hierdoor zal het vuur zich minder snel verspreiden naar een volgend bosvak.
Toen koning Lodewijk Napoleon Het Loo in zijn bezit kreeg na zijn kroning, in 1806, begon de wederopbouw van het geheel in zijn opdracht. Hoewel het paleis vervallen was besloot Lodewijk Napoleon in 1808 om hierin te trekken. Voor Nederland deed Lodewijk vele goede zaken, wat hem de bijnaam Lodewijk ‘De Goede' opleverde. Lodewijk paste de paleistuin aan naar de Engelse landschapsstijl. De gracht rondom Het Oude Loo werd gedempt en de jacht en de valkerij nieuw leven ingeblazen. Uiteindelijk werd Lodewijk in 1810 afgezet door zijn broer Napoleon Bonaparte.
Na een periode van afwezigheid van de Oranjes kwamen ze terug en werd de eerste koning van Nederland gekroond. Koning Willem I kocht het Loo terug van de voormalig Bataafse republiek. Het Loo werd herstel en heidevelden werden aangekocht en beplant met dennen uitgebreid met nieuwe heidevelden. Rond 1850 maakte de jacht plaats voor de bosbouw om meer geld te kunnen verdienen.
Koning Willem I was de zoon van Stadhouder Willem V. In 1813 ging Koning Willem I naar Nederland, om vervolgens in 1815 door het congres van Wenen voorgedragen te worden als koning der Nederlanden om Noord- en Zuid-Nederland te herenigen. Nadat hij tot koning was benoemd besloot Willem I Het Loo terug te kopen van de Bataafse Republiek. Na de aanschaf werd het herstel van Kroondomein en Het Loo ter hand genomen. In 1820 breide hij Het Loo uit met heidevelden die hij liet inplanten met grove dennen. Hij gebruikte het gebied niet voor de jacht, maar om in te wandelen. Willem I gaf het koningschap over aan zijn zoon in 1840 en stierf in 1843 op 71-jarige leeftijd
In 1840 droeg koning Willem I op het Loo het koningschap over aan zijn zoon Willem II. Door de slechte band met zijn vader kwam Willem II zelf niet meer op het Loo omdat zijn vader na het aftreden hier verbleef .Als Willem II op het Loo kwam, Logeerde hij in het jachtslot. Willem II stierf 1849, zijn zoon Willem III volgde hem op als koning.
Koning Willem III is de zoon van koning Willem II en Anna Paulowna. Koning Willem III verbleef graag op het Loo. Hij moderniseerde er land- en bosbouw en zorgde ervoor dat gedeelten van de Veluwe naar militair oefenterrein werd omgevormd. In 1861 werd in opdracht van de koning het Aardhuis gebouwd op de Aardsmanberg. De oorspronkelijke functie van het Aardhuis was voor militaire besprekingen. Later kreeg het gebouw een functie als jachtchalet. In 1890 overleed Willem III op het Loo.
De echoput is een door Lodewijk Napoleon aangelegde put. Het diende als drinkplaats voor de paarden van zijn leger. De paarden konden hier drinken onderweg naar Rusland om de Kozakken te verslaan. De echoput is gerestaureerd en nog steeds zichtbaar.
Na de invoering van de kunstmest waren heidevelden niet meer van belang voor de landbouw. In het gebied werden her en der kleine stukken heide ontgonnen om weiland of akker van te maken. Op die manier kon de moderne manier van landbouw bedreven worden.
Het aardhuis is een gebouw dat in opdracht van koning Willem III rond 1860 is gebouwd. In eerste instantie diende het aardhuis voor besprekingen met defensie en later werd het een jachtchalet voor de gasten die kwamen jagen in het gebied.
Wilhelmina was de op een na laatste bewoner van Paleis het Loo. Zij wilde hier in eerste instantie niet in wonen omdat het tijdens de oorlog bewoond en vernield was door de Duitse soldaten. Uiteindelijk besloot zij in 1946 om hier toch te gaan wonen en verbleef er tot haar dood in 1962.
Na het overlijden van haar man koning Willem III in 1890 wordt Emma tijdelijk Koning- regentes tot Wilhelmina achttiende verjaardag.
Eerste Opperhoutvester en houtverster. Paul (houtverster) en Tutein(opperhoutvester) werkten samen met Prins Hendrik aan het transformeren van de heidevelden rondom Niersen en Gortel. in minder dan 10 jaar tijd ontstonden er rationeel verkavelde bosvakken met hoofdzakelijk grove den en brandsingels van berken. Paul Hermann werd in 1929 ontslagen door door Koning Wilhelmina. In 1943 wordt Paul Hermann door de Duitse bezetters opnieuw gevraagd om de leiding van de houtvesterij op zich te nemen.
Opperhoutvester tijdens de Duitse bezetting. De jacht vond plaats volgens een strikt regelement en over het algemeen werd er terughoudend gekapt.
Ten noordoosten van Hoog-Soeren heeft het Duitse leger in de Tweede Wereldoorlog een munitieopslagplaats gebouwd. De Veluwe lag vrij centraal tussen Duitsland en Engeland, waardoor het een strategische plek was om de munitieopslag te bouwen. Tegenwoordig wordt de munitieplaats langzaam afgebroken en de munitie verwijderd.
Opperhoutvester. Hechtte veel waarde aan de jacht die door Prins Hendrik werd geïntroduceerd, vooral drijfjacht op zwijnen.
Na de dood van Wilhelmina deed Juliana afstand van het paleis en het paleispark. van haar man, prins Bernhard, bleef interesse houden inde jacht. Het terrein van het Loo functioneerde als jachtterrein voor de prins en zijn vrienden en zette zo de traditie voort
Opperhoutvester. Grootschalige machinale bosbouw. kaprijke grove dennenvlakte omvormen naar meerwaardig naaldhout zoals Douglas. Het oude beukenbos van de maalschap werd door Reinders veiliggesteld door het als reservaat aan te wijzen. Dit gold ook voor de overgebleven stammen van het eikenhakhout.
Was opperhoutvester rond de tijd dat Beatrix koningin was. Zijn visie was om bosbouwkundige activiteiten achterwegen zodat bos zichzelf te laten verjongen. Grootschalige bosbouw maakt plaats voor natuurvolgend bosbeheer.
Koningin Beatrix zelf nooit op het Loo gewoond. In haar plaats heeft haar zus Magriet met haar man Pieter van Vollenhoven tijdelijk in de oostvleugel van het Loo gewoond.
Opperhoutvester. Participatieve werkwijze dat mogelijk leidt tot nieuw type veranderingen. Zo heeft het bos verschillende functies gekregen: productie, beleving, natuur en schermfunctie( het bos beschermd de bodem en beïnvloed het klimaat) . Het is van belang dat deze functies in balans zijn.
Net als zijn moeder verblijft koning Willem Alexander niet op het Loo. Wel gebruikt de koning het Kroondomein om te jagen
Raatakkers, ook wel Celtic fields genoemd, stammen uit de bronstijd tot de Romeinse tijd. Deze akkers waren klein en vierkant van vorm en de akkersystemen waren enkele hectare groot. De akkers bevonden zich op het dekzand. Het landbouwsysteem werd gebruik voor primitieve graansoorten zoals emmertarwe en spelt.
Grafheuvels zijn plekken waar mensen voor de invoering van het Christendom begraven werden. Boven op het graf werd een heuveltje gemaakt wat nu terug te zien is als een grafheuvel.
We'd love to hear from you. Please send questions or feedback to the below email addresses.
Before contacting us, you may wish to visit our FAQs page which has lots of useful info on Tiki-Toki.
We can be contacted by email at: hello@tiki-toki.com.
You can also follow us on twitter at twitter.com/tiki_toki.
If you are having any problems with Tiki-Toki, please contact us as at: help@tiki-toki.com
Close