Hier volgt een chronologisch verslag hoe Torhout in de Groote Oorlog betrokken werd. Om de Torhoutse gebeurtenissen te kunnen kaderen, worden ook de Belgische en Europese gegevens mee opgenomen. Torhout, als spoorwegstad, wordt een van de voornaamste bevoorradings- en verplegingscentra dicht bij de vastgeklonken frontlijn. Tijdens de bijna vier jaar durende stellingoorlog was Torhout tevens een rustoord voor de Duitse frontstrijders.
Aartshertog Franz-Ferdinand van Oostenrijk, de Oostenrijks-Hongaarse troonopvolger, en zijn echtgenote Sophie Chotek, Hertogin van Hohenberg worden op zondag 28 juni 1914 door Gavrilo Princip vermoord te Sarajevo. Gavrilo, de in 1894 geboren zoon van een Bosnische postbode, is student en lid van 'De Zwarte Hand', een nationalistische organisatie die een verbond met Servië nastreefde. De dader kan niet veroordeeld worden tot de doodstraf omdat hij nog geen 21 is. De moord op de Oostenrijkse troonopvolger was eigenlijk een protestactie tegen de annexatie van Bosnië door Oostenrijk-Hongarije. Oostenrijk zag in het conflict een mooie kans om Servië , dat opkwam voor de belangen van de Zuid-Slavische volkeren, te vernederen en zijn invloed in Europa flink af te zwakken. Volgens de krant 'De Volksstem' van 30 juni verbleven de Aartshertog en zijn echtgenote dikwijls incognito in België. In 1913 logeerden ze zelfs een maand in Blankenberge.
Op Woensdag 1 juli verschijnt De Volksstem terug met als kop op de voorpagina “De moordaanslag op Aartshertog Franz-Ferdinand en zijne echtgenoote”. Op pagina 2 en daardoor niet onmiddellijk in het oog springend staat er een artikel met als titel “Mogelijke Internationale verwikkelingen”: “Nooit zou de impalming van Bosnia-Herzegowina door de Slavisten vergeten worden…Oostenrijk heeft wellicht van zijne macht misbruik gemaakt, om de kleine mogendheden, zijne naburen, te verdrukken en hunne ontwikkeling te beletten…Het slavisme en ook Serbie, zullen ongetwijfeld de snoode misdaad afkeuren, alhoewel deze ten haren profijte gepleegd werd. Wat de moordenaar betreft, ongetwijfeld heeft hij gedacht, dat het voldoende was, één persoon te doen verdwijnen, om heel de kwestie op te lossen. Zijn snoode daad heeft ongelukkiglijk al de gevaren voor internationale verwikkelingen nog veel doen aangroeien.” De lezers konden zich op dat ogenblik zeker onmogelijk voorstellen dat deze internationale verwikkelingen na een maand België in de oorlog zouden meesleuren.
In De Volksstem van zondag 5 juli en maandag 6 juli blijft de aanslag voorpaginanieuws: “Door het overlijden van Franz-Ferdinand wordt diens neef Karel Franz-Jozef, de oudste zoon van den in het jaar 1906 gestorven hertog Otto, erfgenaam van den troon. Hij werd geboren den 17 Augustus 1887, en is dus weldra 27 jaar oud. Sedert 3 jaar is hij gehuwd met Zita, prinses van Bourbon Parma, en uit deze echt werd tot heden één kind geboren, Frans-Jozef Otto (Otto von Habsburg), die thans 1, ½ jaar oud is.”
Op vrijdag10 juli kopt De Volksstem : “Het drama van Sarajevo”. We lezen ondermeer: “Voor het oogenblik doet niets een gewapend konflikt voorzien tusschen Oostenrijk en Servië, doch zeker is het, dat beide landen bezig zijn alle militaire voorzorgen te nemen, welke zij geschikt achten. Ook Rusland neemt voorzorgen – De Reichspost van Weenen, deelt een telegram mede van haren bijzonderen briefwisselaar van St-Petersburg, waarin gemeld wordt dat de 650.000 Russische reservisten, welke voor de legeroefeningen binnengeroepen waren, zullen binnengehouden worden tot 1 Oktober. Nieuwe legeroefeningen zullen gehouden worden in den omtrek der Oostenrijksche 10 grens.” Op bladzijde 3 lezen we “Laatste Berichten per telefoon : Duitschland en de Oorlog. – In een Duitsch blad deelt een leeraar, Karl Ballord, een artikel mede, waarin hij het Duitsch gouvernement aanzet voorzorgen te nemen met het oog op een gebeurlijken oorlog.”
Koning Albert is blijkbaar nog niet erg verontrust over de steeds slechtere relatie tussen Oosterijk en Servië. Op zondag 12 juli verschijnt De Volksstem voor zondag en maandag en op pagina 3 lezen we in “Laatste Berichten per telefoon” : “De Koninklijke familie te Oostende. – De Koning en de Koningin der Belgen, van Berne komende en zich naar Oostende begevende, zijn Zaterdag morgend, om 8 ure 26 met den expresstrein Basel-Oostende te Brussel aangekomen. Zij verlieten den trein niet en zetteden hunne reis voort. Om 10 u. 20 kwamen zij te Oostende aan. De kinderen van ons vorstenpaar wachtten hunne ouders aan de statie af. Burgemeester Liebaert overhandigde aan de Koningin een prachtigen ruiker orchideën. Ook de pastoor-deken van Oostende, en de kolonel van het 3e linie begroetten onze vorsten. Dezen zouden zinnens zijn, een groot deel van den zomer te Oostende door te brengen.”
Om de effecten van de legerhervorming wat te verzachten krijgen de rekruten van 1913 al op 15 juli oogstverlof, hetgeen de défilés op de nationale feestdag een enigszins armoedig karakter gaf. Die dag was het 25° C warm. Het zou een van de warmste zomers worden in jaren en het koren rijpte vlug. Een vroege oogst is in aantocht. Op donderdag 16 juli lezen we op de voorpagina van De Volksstem : “ ’T Een en ’T Ander – Militianen met verlof. Een rondschrijven van het ministerie van oorlog maakt bekend dat aan de militianen der klas van 1913, die van goed gedrag zijn en goeden dienst verrichten, een bijkomend verlof mag toegestaan worden, gaande tot eene maand, zonder dat ze later genoodzaakt zijn eene maand langer te dienen. Dit verlof kan toegestaan worden tusschen 15 Juli en 9 December, in een of in tweemaal, berekend naar de dienst-aangelegenheden en zooveel mogelijk op aanzoek der belangstellenden, die naar hunne haardsteden wenschen weer te keeren, om er seizoenswerken uit te voeren.”
In Torhout is allles nog peis en vree. Eduard Bossauw noteert wekelijks de gebeurtenissen in zijn dagboek. Op zaterdag 19 juli lezen we: "Gister het oude herbergsje van Sisje Cafmeijers aan de Wollenmarkt afgebroken. Van de weke aanbesteding geweest van een huis en klas voor de schoolmeester der gemeenteschool. Henri Wijnsberghe de leegsten 2.050 fr." Eduard, geboren te Kortemark op 7 september 1844, was een kleinere boer (ook 'kortwagenboer' genoemd) en vrijgezel en woonde samen met zijn ongehuwde broer Joannes (Wannes) en ongehuwde zus Francisca (Ka) in de Kortemarkstraat naast de oude herberg De Pelikaan, kant Kortemark. Eduard en Wannes († januari 1914) waren ook klompenmakers. Eduard is sinds 1865 begonnen met het neerschrijven van de dagdagelijkse gebeurtenissen in zijn dagboek (cahiers). Zijn notities zijn niet geschreven na de oorlog maar tijdens de oorlog zelf en zijn daardoor zeer waardevol voor de opmaak van de tijdslijn 'Torhout in de Groote oorlog'.
Oostenrijk-Hongarije stuurt streng ultimatum naar Servië: onderdruk meteen de anti-Oostenrijkse nationalistische beweging in Servië, of wij doen het manu militari.Vóór het sturen van het ultimatum had Oostenrijk er zich van verzekerd dat het de steun kreeg van bondgenoot Duitsland, want Servië werd onvoorwaardelijk door Rusland gesteund. Servië gaat akkoord met alle punten van het Juli-ultimatum, behalve het laatste, waarin gestipuleerd wordt dat Oostenrijks-Hongaarse 'politieofficieren' ongehinderd toegang krijgen tot het Servische grondgebied. Servië vindt dat ongrondwettelijk en een aantasting van de soevereiniteit. Ze hebben 48 uur tijd om te antwoorden.
Op zaterdag 25 juli lezen we op de voorpagina van De Volksstem “De groote legeroefeningen die dit jaar zullen geschieden volgens de nieuwe inrichtingen der afdeelingen. De oefening zal gebeuren op de grens tussen de provincies Namen en Luxemburg in een weinig bevolkte streek”. In 1913 werd het Belgisch leger hervormd: de eenheden werden herschikt en ook uitgebreid. Ondanks de sluimerende dreiging van een oorlog, voelden de Belgen zich in juli 1914 even neutraal als de Zwitsers vandaag. Niemand dacht dat die neutraliteit en onschendbaarheid zouden worden vertrapt. FOTO: Regiment de ligne, Linie Regiment , Armée Belge , Belgisch leger 1831-1915
Servië gaat niet akkoord en wijst het ultimatum af. Frankrijk belooft Rusland bij te staan in geval van oorlog. Duitsland steunt onvoorwaardelijk Oostenrijk-Hongarije en Rusland onvoorwaardelijk Servië. Oostenrijk mobiliseert gedeeltelijk (tegen Servië). In De Volksstem van 25 juli 1914 staat op pagina 3 te lezen: “Het Oostenrijksch-Servisch geschil – de Oostenrijksche nota. De Oostenrijksche nota is reeds aan Servië besteld geworden en is in zeer strenge bewoordingen opgesteld. Evenwel wordt door de Oostenrijksche pers gehoopt dat Servië zal toegeven. Duitschland en Italië zijn ’t akkoord met Oostenrijk over de nota. De Duitsche officieren die in verlof gaan, moeten onmiddellijk hun garnizoen vervoegen na ontvangst van het telegrafisch binnenroepingsbevel. Servië is gereed. Alle archieven zijn reeds uit Belgrado verwijderd en in verzekerde bewaring gebracht. Heel het leger bevindt zich op oorlogsvoet. Men verwacht het ergste."
Op maandag 27 juli 1914 raakt bekend dat de verlofgangers van de klas 1913 terug naar de Kazerne geroepen worden: uit voorzorg worden 33.000 Belgische soldaten van de klas 1913, die sinds 15 juli in klein verlof waren gegaan, teruggeroepen.
Oostenrijk-Hongarije verklaart om 11 uur in de voormiddag de oorlog aan Servië. Op woensdag 29 juli hebben Oostenrijkse troepen de Hongaars-Servische grens overschreden en wordt de Servische hoofdstad Belgrado al beschoten met artillerie.
Op woensdag 29 juli wordt na de kabinetsraad om 11 uur overgegaan tot gedeeltelijke mobilisatie, om het Belgisch leger op versterkte vredesvoet te brengen: wederoproeping van de afgezwaaide klassen 1912, 1911 en 1910. Op woensdag 29 juli 1914 kopt De Volksstem op de voorpagina “DE OORLOG BEGONNEN!” met daaronder een geruststellende mededeling voor de bevolking : “Het heringericht Belgisch leger kan de onzijdigheid van zijn grondgebied waarborgen” en “Holland neemt ook voorzorgen”. We lezen het volgende in deze krant : “In België. Ernstige onderrichtingen zijn gegeven om te zorgen dat, bij gewichtige voorvallen gelijk er nu opgedoemd zijn, het leger in 24 uren kunne gereed wezen. Zij voorzien de binnenroeping der klassen van 1910, 1911 en 1912 die, met de klas van 1913, ons dadelijk een contingent van 100,000 man zouden verzekeren voor de algemene mobilisatie. Denkelijk zullen dezen avond alle soldaten in verlof binnengeroepen worden."
Een speciale Duitse koerier arriveert op de Duitse ambassade met een verzegelde enveloppe uit Berlijn met de opdracht deze pas te openen wanneer het bevel daartoe zou komen.
Rusland steunt Servië en meent niet werkeloos te mogen toezien en start om 18u00 een algemene mobilisatie. : In De Volksstem van maandag 27 juli 1914 lezen we:“Erge tijding – Uit Berlijn wordt geseind, dat aldaar het gerucht de ronde doet, dat Rusland aan ’t mobiliseeren is, doch dat alle berichten daaromtrent zorgvuldig geheim gehouden worden door de censuur. Te Berlijn is men algemeen van gevoelen, dat Servië niet zal antwoorden en een Europeesche oorlog onvermijdelijk is. Oostenrijk neemt zijne voorzorgen."
Om 19u00 wordt in België de algemene mobilisatie van kracht. Oproeping van de klassen 1909 tot en met 1901. Het leger begint met het opkopen van paarden en wagens. Eduard Bossauw schrijft op zondag 2 augustus in zijn dagboek: "Zooveel mannen moeten wijf en kinders verlaten en ook veel paarden uit de stad zijn weg".
Duitsland stelt Rusland een ultimatum en kondigt om 13u30 "Kriegsgefahrzustand" aan en Oostenrijk-Hongarije kondigt algemene mobilisatie af en verklaart de oorlog aan Rusland. Ook Nederland mobiliseert.
Duitsland verklaart de oorlog aan Rusland omdat de Russen niet hadden gereageerd op het Duitse ultimatum om hun algemene mobilisatie binnen de 12 uur in te trekken.
Om 15u30 wordt de algemene mobilisatie in Frankrijk afgekondigd, gevolgd door de afkondiging van de algemene mobilisatie in Duitsland om 17u00.
De Belgische bevolking slaat aan het hamsteren en vele mensen halen hun geld af van de spaarbanken en dan nog liefst in muntstukken, want papieren geld werd niet vertrouwd. In De Volksstem lezen we die zaterdag op bladzijde 2: “Officiëel bericht dat het Belgisch Staatsblad, Vrijdag morgend afkondigt : “Onrust is verwekt bij een deel van ’t publiek nopens het uitwisselen van de bankbriefjes.” Deze onrust heeft geen reden van bestaan. De Belgische Bank bezit geld genoeg om al de briefjes in speciën te wisselen. Men wachte zich dus zijne briefjes te verkoopen onder de waarde. Wie ze dus van de hand zet, aan minderen prijs, zal er de verliezen van dragen. Elkeen weze gerust.”
De eerste dagen van augustus wordt in het hele land het einde van het schooljaar verstoord. De proclamatie en prijsuitreiking worden afgelast of afgeslankt. In veel internaten worden de jongeren op 31 juli en 1 augustus naar huis gestuurd. Het schooljaar loopt ook op zijn einde in de verschillende Duitse scholen in België. In 1914 wonen ongeveer 60.000 Duitsers in ons land. De Duitse gemeenschap is sterk georganiseerd: ze heeft eigen verenigingen en eigen scholen. De belangrijkste zijn de school in Brussel met meer dan 600 leerlingen en de ‘Allgemeine Deutsche Schule’ in Antwerpen met meer dan 800 leerlingen. De scholen hebben een zeer goede reputatie, ook bij niet-Duitsers. De helft van de leerlingen komt uit België, Oostenrijk, Zwitserland, Nederland, Engeland en Rusland.
Duitsland bezet al het neutrale Groothertogdom Luxemburg, enkele uren na de oorlogsverklaring, wat op zich een zeer onrustwekkende evolutie is voor België. Er zijn Franse vliegers waargenomen in Duitsland.
Op de Duitse ambassade arriveert een telegram uit Berlijn dat zegt dat het moment is aangebroken om de verzegelde brief te overhandigen aan de Belgische regering. Om 19u00 ontvangt Julien Davignon, Belgisch minister van Buitenlandse Zaken, de nota uit Duitsland, waarin keizer Wilhelm II voor zijn troepen op weg naar Frankrijk de vrije doortocht door België vraagt. Duitsland verwacht binnen de 12 uur antwoord.
Ultimatum loopt af om 7u00. Julien Davignon, Belgisch minister van Buitenlandse Zaken, overhandigt het afwijzend antwoord van de Belgische regering aan de Duitse ambassadeur von Bulow Saleske. De Belgische troepen krijgen meteen het bevel te schieten op iedere vreemde militaire eenheid die de grens oversteekt. Elke Belgische soldaat ontvangt een metalen dienstplaatje met zijn stamboeknummer voor een vlotte indentificatie. Koning Albert I geeft bevel om alle bruggen en spoorwegen ten oosten van Luik te vernielen
Voor heel het land zijn er al op maandag 3 augustus 15.000 oorlogsvrijwilligers bij het Belgisch leger. Te Brussel zijn er tot nu toe al ruim 2.000 vrijwilligers aangemeld. De meeste vrijwilligers zijn stadsmensen. Het grote aantal vrijwilligers kan verklaard worden door het feit dat pas in 1913 de algemene dienstplicht werd ingevoerd. Tot 1909 had je de lotelingen voor wie het lot bepaalde of ze al dan niet in dienst moesten. Tussen 1910 en 1912 moest één zoon per gezin dienst doen. Daardoor waren er veel mannen van de klassen vóór 1913 niet in de reserve van het leger opgenomen en werden ze dus ook op 31 juli niet gemobiliseerd. De motivatie van deze mannen was van zeer uiteenlopende aard, voor sommigen was het gewoon plichtsgevoel, voor anderen lokte het avontuur. Door de grote toeloop gingen sommigen zich in andere steden inschrijven omdat ze anders te lang moesten wachten. De minimumleeftijd voor de vrijwilligers werd op 16 jaar vastgesteld en de maximumleeftijd op 45.
De algemene mobilisatie en de maatregels die op nationaal vlak genomen werden, hadden te Torhout evenals elders een zekere beroering onder de bevolking verwekt. Toen men hier stilaan besefte dat een oorlog onvermijdelijk was, nam de bevolking, godsdienstig als ze was, haar toevlucht tot gebed. Op 3 augustus startte, in afzonderlijke groepen, een dagelijkse bedevaart naar het kapelletje van Wijnendale
Om 19u45 verklaart Duitsland de oorlog aan Frankrijk. Groot-Brittannië stelt meteen een ultimatum aan Duitsland om de Belgische neutraliteit te respecteren en kondigt ook de algemene mobilisatie af, dit tot grote woede van de Duitse keizer.
Duitsland schendt Belgisch grondgebied. Kort na 8u00 trekken de Duitsers ten oosten van Luik, bij Gemmenich, de Belgische grens over en is België officieel in oorlogstoestand zonder oorlogsverklaring van Duitsland. Na deze schending van de Belgische neutraliteit stelt Groot-Brittannië om 23u00 Duitsland een ultimatum om België te verlaten. Duitsland verwerpt het ultimatum en vervolgens verklaart Groot-Brittannië Duitsland ook de oorlog en stuurt meteen troepen naar België.
Oproeping van de militaire klassen 1900 en 1899. Het Belgisch leger is nu 234.000 man sterk. In vele dorpen kondigen de klokken het begin van de wereldoorlog aan.
Koning Albert roept in een proclamatie het leger op om de strijd aan te gaan. ‘Gedenk, Vlamingen, de Slag der Guldensporen en gij, Walen, de 600 Franchimontezen’. Nabij Wandre-Rabosée, een paar kilometer ten zuiden van Visé, gaan de eerste gevechten door tussen Duitse en Belgische troepen.Ook al lijden de Belgen zware verliezen, de verdedigers van de schans van Rabosée houden stand.
De gemeenteraad wordt met hoogdringendheid bijeengeroepen en er worden 4 belangrijke beslissingen getroffen: 1) De jaarlijkse kermis wordt afgeschaft en de voorziene toelagen gaan besteed worden aan de beproefde families 2) Een comité wordt samengesteld om bedeling te houden voor de behoeftige gezinnen. 3) De politiediensten worden versterkt en zowel 's nachts als overdag zal men patrouilles inrichten op het platteland. 4) In de plaatselijke bladen zullen de tekst van de redevoering van de koning en de beslissingen van de regering meegedeeld worden.
Renaat Hendrik François Dewandeler werd in Torhout geboren op 22 juli 1882. Hij werd het eerste Torhoutse slachtoffer. Toen de Duitsers België binnenvielen was zijn eenheid, het 9e linieregiment, gestationeerd in de omgeving van Rabosée. Deze kleine stad werd in de periode van 5 tot 6 augustus 1914 het toneel van een hevige strijd waar een kleine honderd Belgen de Duitse troepen voor een korte tijd konden tegenhouden. Deze actie zorgde ervoor dat de Franse troepen wat extra tijd kregen om het in nood verkerende België binnen te trekken. René verliet het slagveld van Rabosée echter niet. Hij sneuvelde er op woensdag 5 augustus 1914, toen 32 jaar oud. Tot 1921 lag hij begraven in de onmiddellijke omgeving van Rabosée maar kreeg uiteindelijk zijn laatste rustplaats op de Belgische militaire begraafplaats van Wandre onder het nummer 36. Een interessant boekje over deze slag waarin ook René vermeld wordt, heeft de titel: “La premiere bataille Belge Rabosée 5-6 août 1914”
Ook Leon Wullaert stierf op de eerste dag na de Duitse inval. Leon was reeds 35 jaar toen hij zich vrijwillig aanmeldde om mee te strijden tegen de Duitse bezetter. Mogelijks werd zijn keuze beïnvloed door het verlies van zijn vrouw Marie Robbrecht. Toen hij begin 1914 zijn woning in Antwerpen verliet, had men nooit kunnen vermoeden dat hij ze nooit meer zou terugzien. Nabij Herstal werd hij vermoedelijk een van de eerste Belgische slachtoffers van deze vier jaar lange onmenselijke strijd. Zijn nabestaanden hebben echter nooit geweten wat er met hem gebeurd is want tot op vandaag staat Leon nog altijd als vermist aangeduid. Het is wel mogelijk dat zijn naam vermeld staat op het monument voor de gesneuvelden op de gemeentelijke begraafplaats. Men spreekt hier echter van een Willaerts en er is geen aanduiding van een voornaam. Hierdoor kunnen we niet met zekerheid zeggen of het om dezelfde persoon gaat.
Een Frans cavaleriecorps trekt België binnen om de Duitsers op de rechteroever van de Maas te houden. Luik is vanaf heden in Duitse handen maar de fortenketen rond de stad houdt stand tot 17 augustus. De Belgische genietroepen blazen te Luik De Pont des Arches op om de Duitse opmars te vertragen.
In de nacht van vijf op zes augustus beleefde Luik het eerste luchtbombardement in de geschiedenis. Het was het werk van één van de zes Duitse Zeppelins die op dat ogenblik in dienst waren. Uit wraak, omwille van de onverwachte weerstand van de Belgen, werden 9 mensen door het bombardement gedood. Het Duitse opperbevel zorgde voor een primeur: voor het eerst werd een zeppelin ingezet. Het luchtschip moest Luik bombarderen en zo helpen bij de verovering van de stad. Zeppelin ZVI met als naam Cöln vertrok uit Keulen om 22 uur met aan boord 12 man onder leiding van majoor von Dücker. Boven de stad Luik gooide hij een dozijn bommen van 50 en 100 kg uit. De grote trage massa in de lucht was een gemakkelijk doel voor kanonnen en geweren en werd dan ook zwaar toegetakeld. De zeppelin kon zijn thuishaven niet meer bereiken en strandde in een bos bij Bonn. Een bemanningslid raakte tijdens de opdracht gewond. Al de volgende dag meldden de Belgsiche kranten trots deze mislukking van de Duitse zeppelin. De Duitse kranten verzwegen dit en beweerden dat de zeppelin om 4 uur zijn thuisbasis onbeschadigd had bereikt.
Luik valt onder leiding van Ludendorff in Duitse handen. Hoewel de stad ingenomen was, houden de forten omheen Luik het nog uit tot 16 augustus. Op vrijdag 7 augustus kopt De Volksstem: "De Europeesche oorlog, helfdhaftige houding van “Les Petits Belges” – De Duitschers worden overal achteruitgeslagen. – De Belgische vlag wappert overal. De Duitsche troepen schieten op het Roode Kruis."
Eduard Bossauw schrijft in zijn dagboek van zondag 9 augustus: "Het weder is nogal goed maar de tijden zijn slecht met den oorlog. Geheel de weke al waar men menschen hoort klappen 't is van den oorlog. Alle dagen heb ik in 't Nieuws van den Dag gelezen en altijd staat 't vol. Men zegt dat de Duitschers wel met 400.000 man aan de grenzen liggen, bijzonder aan Luik die 12 forten heeft en werd geheel de week hard gevochten. Men schrijft altijd van duizende dooden en gekwetsten der Duitsche - maar weinig van de Belgen. De Fransche en d' Engelsche komen helpen. Hoe lang zal dat duren?"
Op 9 augustus arriveerde uit Berlijn een verzoeningsvoorstel, dat betreurde dat het Belgische besluit reeds tot zoveel bloedvergieten had moeten leiden. De koning en regering werden verzocht - nu het Belgische leger zijn moed had bewezen - zich alsnog bij de Duitse overmacht neer te leggen. Verontwaardigd wees de regering dit voorstel af. Duitsland had de Belgische neutraliteit immers geschonden.
Algemene bedevaart naar Wijnendale: 3.000 à 4.000 personen nemen deel. Eduard Bossauw schrijft in zijn dagboek op zaterdag 15 augustus: "Zondag de vespers ten 21/2 en ten 3 trokken wij deure naar Wijnendale met een Kruisken door de 4 gedragen en ook de reliquie van Karel de Goede. Al de kinders vooren, dan al het vrouwvolk en van achter al 't mannevolk ten 4 tot Wijnendale, ten 41/2 weg, ten 51/2 in de kerk en lof. Weg en were altijd paternoster lezen. O volk."
Rond 23u00 arriveert in het station van Herbesthal een trein met een bijzondere en extra zware lading. De verovering van de Luikse forten verloopt niet zo vlot als de Duitsers verwachtten en daarom laten ze extra materiaal aanrukken: twee exemplaren van het 'Mörser i R Kurze-Marine-Kanone' type, beter bekend als Dikke Bertha. Deze enorme wapens hebben een loop van 5,04 meter lengte en schieten projectielen af tussen 400 en 800 kilogram zwaar met een kaliber van 420 mm. Met de Dikke Bertha kan men 10 schoten per uur afvuren en doelen treffen tot op een afstand van 9,3 km voor zware granaten en 12,25 km voor lichte granaten. Voor die tijd onvoorstelbaar!
Vanaf nu werden maatregels afgekondigd die de maximumprijs voor de verkoop van voedingswaren bepaalden, en de verplichting de bankbriefjes van de Nationale Bank voor hun nominale waarde als betalingsmiddel te aanvaarden.
De Koning overweegt om de burgerwacht volledig af te schaffen omdat gevreesd wordt dat de Duitse troepen het inzetten van burgerwachten zouden kunnen gebruiken om hun verhalen van francs-tireurs en de erop volgende represailles tegen de burgerbevolking te rechtvaardigen.
Duitse cavalerietroepen werden te Halen door Belgische karabiniers-cyclisten achteruit geslagen. Hun zwarte uniformen (en de Duitse vrees voor hen) leidde tot de naam Zwarte Duivels. De veldslag kreeg naar de buitgemaakte zilverkleurige kurassiershelmen de ronkende titel 'Slag der Zilveren Helmen' mee. Er sneuvelden meer paarden dan mensen. Voor het eerst in de geschiedenis was een cavalerieaanval, in galop en met getrokken sabel, mislukt door hardnekkig verzet met moderne vuurwapens. De Volksstem van vrijdag 14 augustus schreef: “De Europeesche oorlog. De oorlogsfeiten van Woensdag. – De slag van Haelen-bij-Diest. – De eerste slag in volle veld was eene Belgische overwinning.“
Veel Torhoutenaren hebben wel al van de Slag van Halen of van de 'Slag van de Zilveren Helmen' gehoord. Toch zijn er waarschijnlijk weinig onder hen die ook weten dat in deze slag enkele Torhoutenaren zijn gesneuveld. Richard Verkeyn bijvoorbeeld. Hij werd geboren te Torhout op 14 mei 1893 en werd, onder de klasse 1913, ingedeeld bij het 4e linieregiment, 1 divisie d’armée, 4 brigade Misete, 4 compagnie mitrailleurs. Deze compagnie, die het langst in Brugge gestationeerd was, werd kort na de algemene oorlogsafkondiging in allerijl richting Tienen gestuurd. Van daaruit kregen zij het bevel om de welhaast brekende linies in Halen te gaan versterken. Nabij Velpen werd Richard vermoedelijk dodelijk verwond en werd hij teruggebracht naar het dorp Loksbergen waar een geïmproviseerd Belgisch hospitaal in de gemeenteschool opgesteld was. De primitieve zorgen konden echter niet meer baten en Richard stierf er op 21-jarige leeftijd. Voor lange tijd wisten zijn nabestaanden niet wat er met hem gebeurd was. Het was pas in 1924, 10 jaar later, dat zij het nieuws kregen dat hun zoon gestorven was in de Slag van Halen. Hij werd er begraven op de Belgische militaire begraafplaats onder het nummer 118. Op het grafzerk staat de naam Verkeyn Rijkaard vermeld. Daar rust hij nog steeds samen met 181 anderen die op hetzelfde slagveld stierven. Zijn laatste brief kwam een dag na zijn dood aan.
Behalve Richard Verkeyn stierf ook de 23-jarige Karel Vanhaerents op het slagveld van Halen. Er is echter weinig over deze jongeman gekend. We weten dat hij, net zoals Richard, ook bij het 4de linieregiment was ingedeeld. We weten echter niet of hij naast Richard gestreden heeft, noch of ze elkander gekend hebben. Maar vandaag liggen ze op nog geen twintig meter van elkaar op de zelfde begraafplaats. Men kan het graf van Charles terugvinden onder nummer 133.
Maria Half-oogst: bedevaart naar Wijnendale. Eduard Bossauw schrijft in zijn dagboek op zaterdag 15 augustus: "Heden zijn wij O Lieve Vrouw Hemelvaart en schoon koel weder zelfs een vlaagsken geregend binst de hoogmis maar wij hebben geheel de weke hard en droog weder gehad".
Op zaterdag 15 augustus 1914 begon om 15u 00 de beschieting van het fort van Loncin met de dikke Bertha’s. Om 17u20 vloog het fort met het 25ste projectiel de lucht in. De Duitse voltreffer trof de munitiekamer, waardoor de kruitvoorraad van het fort van binnenuit ontplofte met 150 slachtoffers als gevolg.
Op zondag 16 augustus capituleerde het fort van Hollogne als laatste van de Luikse forten. Ondertussen bleven de Vlaamse kranten in Brussel, Antwerpen en Gent volhouden dat het goed ging met het Belgisch leger. Ondertussen waren de Duitsers niet tegen te houden. De betekenis van de verdediging van de vesting Luik was niet zozeer militair als wel psychologisch belangrijk. Generaal Leman en zijn troepen waren een inspirerend voorbeeld om taai verzet te blijven bieden tegen een vijand die zich inmiddels schuldig maakte aan oorlogsmisdaden tegenover de burgerbevolking. Sporadische voorbeelden van inmenging in de strijd met represailles als gevolg, werden ver overtroffen door zinloze executies van Duitse zijde. Verklaringen voor dit verwerpelijke optreden moeten worden gezocht in frustraties over de voor de Duitse soldaten onverwacht sterke Belgische weerstand,. De merkwaardige uniformen van de meestrijdende Belgische burgerwacht die getooid was met zwarte lederen hoeden joegen schrik aan, en het knallen van de uitlaat van een Duitse auto in het bezette Luik werd geïnterpreteerd als het schot van een ‘franc-tireur’.
Algemene bedevaart of processie onder begeleiding van geestelijkheid met de relikwieën van Heilig Kruis en de Zalige Karel de Goede, 3000 à 4000 deelnemers
Koningin Elisabeth en haar kinderen verlaten, op aandringen van Charles de Broqueville, de regeringsleider en minister van oorlog, per auto Brussel en bereiken om 19u15 Antwerpen. Ook de Belgische regering verplaatst zich naar Antwerpen.
We'd love to hear from you. Please send questions or feedback to the below email addresses.
Before contacting us, you may wish to visit our FAQs page which has lots of useful info on Tiki-Toki.
We can be contacted by email at: hello@tiki-toki.com.
You can also follow us on twitter at twitter.com/tiki_toki.
If you are having any problems with Tiki-Toki, please contact us as at: help@tiki-toki.com
Close